Στην κεφαλή ακριβώς μπροστά από το αυτί βρίσκεται η κροταφογναθική διάρθρωση (ΚΓΔ), η οποία μαζί με τους μασητήριους μύες και τα δόντια απαρτίζουν το στοματογναθικό σύστημα (Σ.Σ) το οποίο συντονίζεται από τον εγκέφαλο. Χάρις στο συντονισμένο στοματογναθικό σύστημα επιτελούνται η ομιλία, η κατάποση, το χασμουρητό και η μάσηση. Όμως μερικοί άνθρωποι επιβαρύνουν το στοματογναθικό σύστημα πέραν των επιτρεπτών λειτουργικών ορίων του σε βαθμό υπερκόπωσης (παραλειτουργικές έξεις). Η συνήθεια να σφίγγει κάποιος τα δόντια, το δάγκωμα των νυχιών, μολυβιού, το συχνό μάσημα τσίχλας, άλεσμα πολύ σκληρών τροφών προκαλεί χρόνιο τραυματισμό του στοματογναθικού συστήματος και σε βάθος χρόνου αυτόματα ή με αφορμή κάποιο τραύμα της περιοχής μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα πονοκεφάλων τύπου τάσεως στους κροτάφους ή γύρω από τα μάτια και το μέτωπο. Επίσης το «πιάσιμο» στις γνάθους, πόνος κατά τη κίνηση της γνάθου, περιορισμός της κινητικότητάς της, ευαίσθητοι στη ψηλάφηση μασητήριοι μύες αποτελούν την εκδοχή της ίδιας παθολογικής κατάστασης που στην επιστήμη της οδοντιατρικής αναφέρεται ως κρανιογναθικές διαταραχές.

Η θεραπεία που ακολουθείται περιλαμβάνει τη χρήση ενδοστοματικού νάρθηκα σταθεροποίησης που εξαλείφει τις συγκλεισιακές παρεμβολές και χαλαρώνει τους μασητηρίους μύες, κινησιοθεραπεία, θερμά επιθέματα, ενίοτε χρήση μυοχαλαρωτικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, κ.α.

Μια από τις πιο συχνές αιτίες πονοκεφάλων είναι η υπερκόπωση των κροταφικών μυών λόγω της συσσώρευσης γαλακτικού οξέος, αποτέλεσμα των αναερόβιων συσπάσεών τους ιδιαίτερα σε ανθρώπους που έχουν την παραλειτουργική συνήθεια να σφίγγουν, να τρίζουν τα δόντια (βρυγμός). Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις πρόκειται για ασθενείς με έντονο στρες στην καθημερινή τους ζωή. Συνήθως με τους πρωινούς πονοκεφάλους συνυπάρχει ιστορικό νυχτερινού βρυγμού με ταυτόχρονα ευαίσθητους στην ψηλάφηση κροταφίτες. Πολλοί είναι οι ασθενείς που δεν γνωρίζουν ότι σφίγγουν τα δόντια τους το βράδυ μέχρι που τους το αποκαλύπτει ο θεράπων ιατρός.
Ορισμένοι ασθενείς ανακουφίζονται παροδικά κάνοντας μαλάξεις στην περιοχή των κροτάφων αυξάνοντας την αιματική ροή στους μύες. Σε πολύ επώδυνες καταστάσεις βοηθά ο συνδυασμός μυοχαλαρωτικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων σε συνδυασμό με κινησιoθεραπεία των μυών με ταυτόχρονη χρήση ενδοστοματικού νάρθηκα σταθεροποίησης.

Πολλοί είναι οι ασθενείς με ιστορικό νυχτερινού τριξίματος των δοντιών (νυχτερινός βρυγμός). Αρκετοί δεν το γνωρίζουν, όμως υπάρχουν κάποια σημάδια που μπορεί να αποκαλύψουν το πρόβλημα, όπως εάν σηκώνεστε το πρωί με πονοκέφαλο, πόνο και δυσκολία στη μάσηση και την ομιλία, πόνο και θόρυβο στις αρθρώσεις ή όταν βλέπετε επιπεδώσεις, αποτριβές-φθορές των ανταγωνιστικών δοντιών. Αν και δεν έχει βρεθεί ο ακριβής μηχανισμός του βρυγμού είναι σίγουρη η συμμετοχή του φλοιού του εγκεφάλου στο φαινόμενο, όπως είναι επιβεβαιωμένο ότι το stress επιτείνει το βρυγμό. Η κατασκευή και χρήση συγκλεισιακού νάρθηκα τα βράδια δεν θα σταματήσει το βρυγμό, αλλά μεσολαβεί μεταξύ των δοντιών και αποτρέπει την μεγαλύτερη αποτριβή τους.
Πολλές είναι οι φορές που όταν υπάρχει ιστορικό νυχτερινού βρυγμού και έχουμε αποκαταστήσει προσθετικά τη φθαρμένη οδοντοφυΐα, ολοκληρώνουμε τη θεραπεία με την παράδοση ενός σκληρού νάρθηκα σταθεροποίησης για να αποτρέψουμε πιθανά σπασίματα της προσθετικής μας αποκατάστασης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ήχοι από τη ΚΓΔ δεν αποτελούν παθολογική κατάσταση.
Οι κρυγμώδεις ήχοι μπορεί να είναι ενδοαρθρικής προέλευσης εξαιτίας παθολογίας στη ΚΓΔ λόγω τριβής των αρθρικών επιφανειών μεταξύ τους (οστεοαρθρίτιδα) οπότε τέτοια περιστατικά εκφύλισης χρειάζονται θεραπεία

είτε μπορεί να είναι ήχοι τύπου «κλικ» σαν αποτέλεσμα της σύσπασης της κάτω μοίρας του έξω περυγοειδούς μυός ο οποίος συμμετέχει στη συντονισμένη κίνηση του συστήματος κεφαλής κονδύλου και διάρθριου δίσκου κατά τη διάρκεια του ανοίγματος και κλεισίματος της γνάθου. Όταν ο μυς αυτός συσπάται (πχ σε παραλειτουργική έξη) τότε επιτελείται ασυντόνιστη κίνηση κονδύλου και δίσκου με αποτέλεσμα το γλίστρημα του δίσκου προκαλώντας το χαρακτηριστικό clicking. Θεραπευτική παρέμβαση πραγματοποιείται μόνο εφόσον ο ασθενής παρουσιάζει συμπτώματα δυσλειτουργίας (πόνος, περιορισμένη διάνοιξη του στόματος κ.α.). Διαφορετικά το clicking. θεωρείται αθώα κατάσταση με τον ασθενή κατά καιρούς να επαναξετάζεται.

Στις περιπτώσεις όμως πρόσθιας μετατόπισης του δίσκου όπου υπάρχει clicking χρειάζεται αντιμετώπιση ώστε να μην παγιωθεί η κατάσταση αυτή που μπορεί να εμποδίσει τη διάνοιξη του στόματος και να οδηγήσει σε «κλείδωμα».